تصادف با عابر پیاده یکی از حوادث رایج در ترافیک شهری و بین‌شهری است که می‌تواند پیامدهای سنگین کیفری و حقوقی برای راننده به همراه داشته باشد. در بسیاری از موارد، رانندگان نمی‌دانند که آیا در صورت وقوع چنین تصادفی با مجازات زندان مواجه خواهند شد یا خیر. پاسخ به این پرسش به عوامل متعددی همچون میزان تقصیر راننده، محل وقوع حادثه، شرایط عابر و رعایت یا عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی بستگی دارد. در این راهنما به بررسی دقیق قوانین مرتبط و همین‌طور نقش بیمه شخص ثالث در کاهش تبعات قضایی می‌پردازیم.
بررسی قوانین کیفری در تصادف با عابر پیاده
در حقوق کیفری ایران، تصادف با عابر پیاده می‌تواند پیامدهای جدی کیفری و مالی برای راننده داشته باشد. بر اساس قانون مجازات اسلامی و آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی، مسئولیت راننده و عابر پیاده بسته به شرایط حادثه متفاوت است. مجازات‌های کیفری برای راننده در تصادف با عابر پیاده عبارتند از:
- تصادف منجر به فوت: اگر تصادف به فوت عابر منجر شود، این عمل به عنوان قتل غیرعمد تلقی می‌شود. در این صورت، راننده ممکن است به ۳ ماه تا ۳ سال حبس محکوم شود. این مجازات جنبه عمومی دارد و امکان تخفیف یا تبدیل آن به مجازات جایگزین در صورت وجود شرایطی مانند رضایت اولیای دم، تلاش برای نجات مصدوم و نداشتن سابقه کیفری وجود دارد.
- تصادف منجر به جرح: در صورت صدمه بدنی به عابر، راننده ممکن است به ۲ تا ۶ ماه حبس محکوم شود و این مجازات در ماده ۷۱۷ قانون مجازات اسلامی پیش‌بینی شده است.
- فرار از صحنه تصادف: اگر راننده پس از تصادف، بدون ارائه کمک یا اطلاع به مراجع ذی‌صلاح، محل حادثه را ترک کند، طبق ماده ۷۱۹ قانون مجازات اسلامی، به بیش از دوسوم حداکثر مجازات‌های مذکور در مواد ۷۱۴ تا ۷۱۶ محکوم خواهد شد. در این موارد، دادگاه نمی‌تواند تخفیفی در مجازات قائل شود.
نقش مقصر بودن راننده یا عابر در تعیین مجازات
تعیین مقصر در تصادف با عابر پیاده، نقش اساسی در مسئولیت کیفری و پرداخت دیه دارد. بر اساس قوانین ایران، مسئولیت راننده یا عابر پیاده به رعایت یا عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی توسط هر یک از طرفین بستگی دارد.
اگر راننده مقصر باشد
اگر راننده با بی‌احتیاطی، سرعت غیرمجاز یا عدم رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی باعث تصادف شود، تمام مسئولیت کیفری حادثه را بر عهده دارد. در صورت فوت عابر، راننده ممکن است به ۳ ماه تا ۳ سال حبس محکوم شود. اما اگر عابر مجروح شود، مجازات حبس بین ۲ تا ۶ ماه در نظر گرفته خواهد شد.
اگر عابر پیاده مقصر باشد
اگر عابر از محل‌های غیرمجاز عبور کند یا قوانین عبور و مرور را رعایت نکرده باشد، ممکن است خود او مقصر شناخته شود. در این صورت، مسئولیت کیفری راننده در تصادف با عابر پیاده کاهش می‌یابد یا حتی ممکن است راننده اصلا مسئولیتی بر عهده نداشته باشد. به‌ویژه اگر راننده با سرعت مجاز حرکت کرده و وسیله نقلیه او نقص فنی نداشته باشد.
اگر راننده و عابر به صورت مشترک مقصر باشند
در مواردی که هر دو طرف در وقوع حادثه نقش داشته باشند، مسئولیت به نسبت تقصیر تقسیم می‌شود. برای مثال، اگر راننده با نقص فنی رانندگی کند و عابر از محل غیرمجاز عبور کند، ممکن است هرکدام ۵0 درصد مقصر شناخته شوند. در این حالت، هر طرف به میزان تقصیر خود مسئول پرداخت خسارت است.
در تصادف با عابر پیاده، تعیین مقصر بر اساس بررسی کارشناسان فنی پلیس و شواهد موجود صورت می‌گیرد. رعایت قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی توسط هر دو طرف می‌تواند از بروز حوادث ناگوار جلوگیری کند و مسئولیت‌های قانونی را کاهش دهد.
دیه عابر پیاده در تصادف چگونه محاسبه می‌شود؟
محاسبه دیه در تصادف با عابران پیاده، به عوامل متعددی بستگی دارد که در ادامه به‌تفصیل بررسی می‌شوند.
نرخ دیه
بر اساس اعلام قوه قضاییه، نرخ دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۴ به شرح زیر است:
- ماه‌های عادی: ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان
- ماه‌های حرام (محرم، رجب، ذی‌القعده، ذی‌الحجه): ۲ میلیارد و ۱۳۳ میلیون تومان
این نرخ‌ها مبنای محاسبه دیه در موارد فوت یا جراحات جدی هستند.
عوامل موثر در محاسبه دیه
عوامل موثر در محاسبه دیه در تصادف با عابر پیاده عبارتند از:
- نوع آسیب: برای جراحات جزئی، دیه به صورت درصدی از دیه کامل محاسبه می‌شود. به عنوان مثال، اگر پزشکی قانونی آسیب را ۱0 درصد از دیه کامل تشخیص دهد، در ماه‌های عادی معادل ۱۶۰ میلیون تومان خواهد بود.
- زمان وقوع حادثه: اگر تصادف در ماه‌های حرام رخ دهد، مبلغ دیه افزایش می‌یابد (حدود 213 میلیون در مثال قبلی).
- جنسیت عابر: در تصادفات رانندگی، دیه زن و مرد برابر است و مابه‌التفاوت توسط صندوق تامین خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود.
- میزان تقصیر: اگر عابر پیاده در وقوع حادثه مقصر باشد، ممکن است میزان دیه کاهش یابد یا راننده مسئولیتی بر عهده نداشته باشد.
اگر عابر پیاده باردار باشد و تصادف باعث از بین رفتن جنین شود، دیه جنین نیز لحاظ خواهد شد؛ البته دادگاه شکل خاص پرداخت دیه را تعیین خواهد کرد.
مسئولیت پرداخت دیه
در صورت فوت یا جرح در تصادف با عابر پیاده، دیه باید به وراث یا خود عابر پرداخت شود. حتی اگر عابر مقصر باشد، بیمه شخص ثالث خودرو موظف به پرداخت دیه است. در صورت نداشتن بیمه، صندوق تامین خسارت‌های بدنی بیمه مرکزی مسئول پرداخت دیه خواهد بود. پس از پرداخت دیه توسط صندوق، مقصر حادثه حداکثر در مدت 20 سال موظف به بازپرداخت مبلغ پرداختی به صورت اقساطی و بدون بهره است.
مراحل دریافت دیه
مراحل دریافت دیه در تصادف با عابر پیاده عبارتند از:
- گزارش تصادف: تهیه گزارش پلیس و کروکی تصادف
- مراجعه به پزشکی قانونی: برای تعیین میزان جراحت یا فوت
- ارائه مدارک به بیمه: شامل گزارش پلیس، گواهی پزشکی قانونی و سایر مدارک مورد نیاز
- پرداخت دیه: توسط شرکت بیمه یا صندوق تامین خسارت‌های بدنی
در صورت نیاز به مشاوره حقوقی بیشتر یا پیگیری پرونده حقوقی خود توصیه می‌شود با وکیل متخصص در امور تصادفات و دیه مشورت کنید.
چه زمانی راننده از زندان معاف می‌شود؟
راننده دخیل در تصادف با عابر پیاده تحت شرایط خاصی ممکن است از مجازات حبس معاف شود یا مجازات او کاهش یابد. این شرایط به عوامل متعددی بستگی دارد که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود:
شرایط معافیت یا کاهش مجازات حبس برای راننده
شرایط معافیت یا کاهش مجازات حبس برای راننده عبارتند از:
۱) عدم تقصیر راننده
اگر راننده تمامی مقررات راهنمایی و رانندگی را رعایت کرده باشد، با سرعت مجاز حرکت کرده و وسیله نقلیه او نقص فنی نداشته باشد. ضمنا عابر پیاده از محل‌های غیرمجاز عبور کرده باشد، راننده مسئولیتی در قبال حادثه نخواهد داشت. در این حالت، راننده به طور کامل از مجازات حبس معاف می‌شود.
۲) رضایت اولیای دم یا مصدوم
در مواردی که تصادف با عابر پیاده منجر به فوت یا جرح شود، اگر اولیای دم متوفی یا شخص مصدوم رضایت دهند، دادگاه می‌تواند مجازات حبس را کاهش دهد یا آن را به مجازات جایگزین تبدیل کند. این موضوع به طور صریح در ماده ۱۵۰ قانون مجازات اسلامی مورد اشاره قرار گرفته است.
۳) تلاش برای کمک به مصدوم
اگر راننده پس از وقوع حادثه، بلافاصله برای کمک به مصدوم اقدام کرده و از فرار یا ترک صحنه خودداری ورزد، دادگاه ممکن است این اقدام را به عنوان یک عامل مثبت در نظر گرفته و مجازات حبس را کاهش دهد یا آن را به مجازات جایگزین تبدیل کند.
۴) نداشتن سابقه کیفری موثر
در صورتی که راننده سابقه کیفری نداشته باشد، دادگاه می‌تواند با توجه به این موضوع، مجازات حبس را کاهش داده یا آن را به مجازات جایگزین تبدیل کند.
شرایط تشدید مجازات برای راننده
در تصادف با عابر پیاده، عوامل و شرایط زیر موجب تشدید مجازات برای راننده می‌شوند:
- رانندگی بدون گواهینامه معتبر: اگر راننده بدون داشتن گواهینامه معتبر اقدام به رانندگی کند و حادثه‌ای رخ دهد، مجازات حبس افزایش می‌یابد. به طوری که ممکن است تا ۵ سال حبس برای او در نظر گرفته شود.
- مصرف مواد مخدر یا الکل: در صورتی که راننده در حالت مستی یا تحت تاثیر مواد مخدر باشد و تصادف کند، مجازات حبس تشدید می‌شود و امکان کاهش یا تبدیل آن به مجازات جایگزین وجود ندارد.
- فرار از صحنه حادثه: اگر راننده پس از وقوع تصادف، صحنه را ترک کرده و از کمک به مصدوم خودداری کند، مجازات حبس افزایش می‌یابد و دادگاه نمی‌تواند تخفیفی در مجازات قائل شود.
توصیه می‌شود در صورت وقوع حادثه، راننده بلافاصله به مصدوم کمک کرده، با مراجع ذی‌صلاح تماس بگیرد و از ترک صحنه خودداری کند تا مانع از تبعات قانونی شدیدتر شود.
قوانین تصادف در پیاده‌رو یا محل غیرمجاز
مسئولیت تصادف با عابر پیاده در پیاده‌رو یا محل‌های غیرمجاز بر اساس شرایط خاصی تعیین می‌شود که در ادامه، به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
تصادف در پیاده‌رو
در قانون، پیاده‌رو به عنوان فضای اختصاصی برای عابران پیاده تعریف شده است. در صورتی که راننده‌ای وارد پیاده‌رو شود و با عابر پیاده تصادف کند، مطمئنا مسئولیت کامل حادثه بر عهده راننده است. در این موارد، راننده ممکن است علاوه بر پرداخت دیه به تحمل مجازات کیفری هم محکوم شود.
تصادف در محل‌های غیرمجاز عبور عابر
اگر عابر پیاده از محل‌های غیرمجاز عبور کرده و با وسیله نقلیه برخورد کند، تعیین مسئولیت به شرایط زیر بستگی دارد:
- تقصیر عابر پیاده: طبق ماده ۲۱۵ آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی، عابران موظف به عبور از پیاده‌روها، گذرگاه‌های مشخص‌شده، پل‌های هوایی یا زیرزمینی هستند. در صورت عدم رعایت این موارد، عابر ممکن است مقصر حادثه شناخته شود.
- شرایط راننده: اگر راننده دارای گواهینامه معتبر باشد، با سرعت مجاز حرکت کند، وسیله نقلیه‌اش نقص فنی نداشته باشد و تمام تلاش خود را برای جلوگیری از تصادف انجام دهد، مسئولیتی در تصادف با عابر پیاده بر عهده نخواهد داشت. در این صورت، عابر پیاده مقصر شناخته می‌شود؛ این موارد در ماده ۲۶ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی نیز مورد تاکید قرار گرفته است.
در تصادفاتی که عابر پیاده از محل‌های غیرمجاز عبور می‌کند، کارشناسان تصادفات راهور ناجا صحنه تصادف را بررسی کرده و سهم تقصیر هر یک از طرفین را مشخص می‌کنند. در برخی موارد، عابر پیاده ممکن است صددرصد مقصر شناخته شود؛ مانند زمانی که از چراغ‌قرمز عبور می‌کند یا به طور ناگهانی وارد سطح سواره‌رو می‌شود.
در تصادف در شب یا مکان بدون دید؛ راننده مقصر است؟
تعیین مقصر در تصادف با عابر پیاده در شب یا مکان‌هایی با دید محدود به عوامل متعددی بستگی دارد. بر اساس قوانین موجود، راننده تنها در صورتی مسئول شناخته می‌شود که مقررات راهنمایی و رانندگی را رعایت نکرده باشد. در ادامه، شرایطی که ممکن است راننده را مقصر یا معاف از مسئولیت کند، بررسی می‌شود:
- عدم رعایت سرعت مطمئنه: راننده موظف است در شرایطی مانند شب، مه، باران یا مکان‌های کم‌نور با سرعتی حرکت کند که بتوان در صورت بروز خطر، وسیله نقلیه را متوقف کرد. عدم رعایت این اصل می‌تواند منجر به مقصر شناخته شدن راننده در تصادف با عابران پیاده شود.
- نقص فنی در وسیله نقلیه: اگر وسیله نقلیه دارای نقص فنی موثر در وقوع تصادف باشد، راننده مسئول خواهد بود.
- عدم استفاده از نور مناسب: استفاده نکردن از چراغ‌های جلو یا نور پایین در شب می‌تواند باعث کاهش دید و افزایش احتمال تصادف شود.
- عدم توجه به علائم و هشدارها: بی‌توجهی به تابلوها و علائم هشداردهنده می‌تواند منجر به وقوع حادثه و مسئولیت راننده شود.
شرایطی که راننده ممکن است معاف از مسئولیت باشد
شرایطی که راننده ممکن است معاف از مسئولیت در تصادف با عابر پیاده در شب یا مکان بدون دید باشد عبارتند از:
- رعایت کامل مقررات رانندگی: اگر راننده با سرعت مجاز و مطمئنه حرکت کند، وسیله نقلیه‌اش نقص فنی نداشته باشد و از نور مناسب بهره ببرد، در صورت وقوع تصادف، ممکن است مقصر شناخته نشود.
- تقصیر عابر پیاده: اگر عابر پیاده از محل‌های غیرمجاز عبور کند یا به طور ناگهانی وارد مسیر خودرو شود، ممکن است مسئولیت حادثه بر عهده عابر باشد.
- عدم امکان پیشگیری از حادثه: در صورتی که راننده تمامی اقدامات لازم را انجام دهد و با این حال نتواند از وقوع تصادف جلوگیری کند، احتمالا مسئولیت کیفری بر عهده ندارد.
در تصادفات شبانه یا مکان‌های کم‌نور، کارشناسان تصادف صحنه را بررسی کرده و با توجه به شواهد و مدارک، سهم تقصیر هر یک از طرفین را مشخص می‌کنند. حتی در صورت مقصر نبودن راننده، بیمه شخص ثالث موظف به پرداخت دیه به عابر پیاده یا خانواده او خواهد بود.
قانون درباره عابرانی که ناگهانی وارد خیابان می‌شوند
عابران پیاده موظف هستند برای عبور از عرض خیابان‌ها تنها از گذرگاه‌های مشخص‌شده مانند خط‌کشی‌های عابر پیاده، پل‌های هوایی یا زیرزمینی استفاده کنند. همچنین، ورود ناگهانی به سطح سواره‌رو، دویدن یا پریدن در مسیر حرکت وسایل نقلیه و بی‌توجهی به چراغ‌های راهنمایی از جمله تخلفاتی است که می‌تواند منجر به وقوع تصادف با عابر پیاده شود.
طبق ماده ۲۱۵ آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی، در صورتی که عابر پیاده بدون رعایت مقررات فوق وارد خیابان شود و با وسیله نقلیه برخورد کند، راننده مشروط به رعایت کلیه قوانین و عدم امکان در کنترل وسیله نقلیه برای جلوگیری از تصادف، مسئولیتی بر عهده نخواهد داشت.
با این حال، تعیین مسئولیت در تصادفات به بررسی دقیق صحنه حادثه، شواهد موجود و نظر کارشناسان بستگی دارد. در برخی موارد، ممکن است هر دو طرف در وقوع حادثه سهمی از تقصیر را بر عهده خود داشته باشند.
بررسی مسئولیت بیمه شخص ثالث در این نوع تصادف
در تصادفاتی که عابر پیاده به طور ناگهانی وارد خیابان می‌شود، در صورت مقصر شناخته نشدن عابر، بیمه شخص ثالث خودرو موظف به پرداخت خسارت‌های بدنی (مانند دیه) به عابر یا وراث قانونی او است. این تعهد بیمه‌گر بر اساس قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث است.
اما اگر عابر پیاده به شکل صد درصد هم مقصر شناخته شود، بیمه شخص ثالث خودرو موظف به پرداخت دیه به عابر یا وراث قانونی او خواهد بود. در صورتی که راننده دارای بیمه شخص ثالث نباشد، صندوق تامین خسارت‌های بدنی مسئول پرداخت دیه خواهد بود.
بر اساس ماده ۲۱۵ آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی، عابران پیاده موظف به عبور از گذرگاه‌های مشخص‌شده مانند خط‌کشی عابر، پل‌های هوایی یا زیرزمینی هستند. در صورت عدم رعایت این مقررات و وقوع تصادف، کارشناسان تصادفات راهور ناجا صحنه تصادف با عابر پیاده را بررسی کرده و سهم تقصیر هر یک از طرفین را مشخص می‌کنند.
در صورت فوت عابر، چه روندی طی می‌شود؟
در صورت وقوع تصادف منجر به فوت عابر پیاده، روند قانونی و مسئولیت‌های مرتبط با توجه به مقصر بودن راننده یا عابر، وجود بیمه شخص ثالث و سایر عوامل تعیین می‌شود. در ادامه، مراحل و نکات کلیدی فرآیند را در صورت فوت عابر بررسی می‌کنیم:
۱) گزارش حادثه و تشکیل پرونده
پس از وقوع تصادف، پلیس راهنمایی و رانندگی در محل حاضر شده و گزارشی از حادثه تهیه می‌کند. کارشناسان تصادفات صحنه را بررسی کرده و سهم تقصیر هر یک از طرفین (راننده و عابر) را مشخص خواهند کرد.
۲) ارجاع به پزشکی قانونی
جسد متوفی به پزشکی قانونی منتقل می‌شود تا علت فوت و سایر جزئیات پزشکی تعیین گردد. گزارش پزشکی قانونی برای تعیین میزان دیه و مسئولیت‌ها در تصادف با عابر پیاده اهمیت زیادی دارد.
۳) تشکیل پرونده قضایی
در مرحله بعد، پرونده‌ای در مراجع قضایی تشکیل می‌شود و قاضی با بررسی مدارک، گزارش پلیس و نظر کارشناسان، مسئولیت راننده و عابر را تعیین می‌کند.
۴) پرداخت دیه
در صورتی که راننده مقصر شناخته شود، بیمه شخص ثالث خودرو موظف به پرداخت دیه به وراث قانونی متوفی است. اگر راننده بیمه نداشته باشد، صندوق تامین خسارت‌های بدنی مسئول پرداخت دیه خواهد بود.
۵) مجازات کیفری راننده
در صورت اثبات تقصیر راننده، ممکن است با اتهام قتل غیرعمد مواجه شود که مجازات‌هایی مانند حبس، جریمه نقدی یا توقیف گواهینامه را در پی دارد. میزان مجازات بر اساس شدت تخلف و نظر قاضی تعیین می‌شود.
تصادف با عابر زیر سن قانونی
در صورت وقوع تصادف با عابر پیاده زیر سن قانونی (زیر ۱۸ سال)، مسئولیت‌ها و روند قانونی بر اساس سن عابر، شرایط حادثه و قوانین بیمه شخص ثالث تعیین می‌شود. در تصادف با عابر کودک یا نوجوان، حتی اگر عابر مقصر شناخته شود، راننده موظف به رعایت کامل مقررات راهنمایی و رانندگی است.
در صورتی که راننده تمامی قوانین را رعایت کرده باشد و حادثه به طور ناگهانی رخ دهد، مسئولیتی بر عهده ندارد. اما در عمل، راننده معمولا مسئول شناخته می‌شود، مگر اینکه خلاف آن ثابت گردد. بر اساس قانون بیمه اجباری، بیمه‌گر موظف است خسارت‌های بدنی وارده به اشخاص ثالث، از جمله عابران پیاده زیر سن قانونی را جبران کند.
در ضمن رانندگان باید در مناطق مسکونی، مدارس و پارک‌ها با احتیاط بیشتری رانندگی کنند، زیرا کودکان ممکن است به صورت ناگهانی وارد خیابان شوند. در صورتی که کودک بدون نظارت والدین وارد خیابان شود و حادثه‌ای رخ دهد، ممکن است والدین نیز مسئول شناخته شوند.
تأثیر مصرف الکل یا خواب‌آلودگی راننده در پرونده
در صورت وقوع تصادف با عابر پیاده مسئولیت‌ها و روند قانونی بر اساس شرایط راننده در زمان حادثه تعیین می‌شود. در ادامه، به بررسی تاثیر مصرف الکل یا خواب‌آلودگی راننده در چنین پرونده‌هایی می‌پردازیم.
رانندگی در حالت مستی
مصرف مشروبات الکلی و رانندگی در حالت مستی جرم محسوب می‌شود و مجازات‌های سنگین زیر را در پی دارد.
- مجازات شرب خمر: مطابق ماده ۲۶۵ قانون مجازات اسلامی، مصرف هر نوع مسکر (مشروبات الکلی) موجب ۸۰ ضربه شلاق حدی است.
- مجازات رانندگی در حالت مستی: اگر راننده در حالت مستی تصادف کند و منجر به فوت یا جرح شود، طبق ماده ۷۱۸ قانون مجازات اسلامی، به بیش از دوسوم حداکثر مجازات قانونی محکوم خواهد شد. این مجازات می‌تواند شامل حبس بیش از ۵ سال و محرومیت از رانندگی به مدت ۱ تا ۵ سال باشد.
- پرداخت دیه: در صورت وقوع تصادف منجر به فوت یا جرح، راننده موظف به پرداخت دیه به وراث قانونی متوفی یا مصدوم است. حتی اگر راننده بیمه شخص ثالث داشته باشد، شرکت بیمه پس از پرداخت دیه می‌تواند برای باز پس گرفتن مبلغ به راننده مراجعه کند.
رانندگی در حالت خواب‌آلودگی
رانندگی در حالت خواب‌آلودگی نیز می‌تواند منجر به تصادفات جدی شود و به عنوان بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی تلقی می‌شود. مطابق ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی، اگر بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی راننده در تصادف با عابر پیاده منجر به قتل غیرعمد شود، به ۶ ماه تا ۳ سال حبس و پرداخت دیه محکوم می‌شود.
در هر دو حالت (مستی یا خواب‌آلودگی راننده)، بیمه شخص ثالث موظف به پرداخت خسارت‌های بدنی به زیان‌دیدگان است. اما در مواردی که راننده در حالت مستی بوده است، شرکت بیمه پس از پرداخت خسارت می‌تواند برای بازیافت مبلغ به راننده مراجعه کند. در صورت اثبات مصرف الکل یا خواب‌آلودگی راننده در زمان تصادف، مجازات‌ها تشدید می‌شود. بنابراین رانندگان باید از رانندگی در حالت مستی یا خواب‌آلودگی خودداری کنند تا از وقوع حوادث ناگوار جلوگیری شود.
تفاوت تصادف عمدی و غیرعمدی با عابر
تفاوت بین تصادف با عابر پیاده به صورت عمدی و غیرعمدی تاثیر مستقیمی بر نوع جرم، مجازات و مسئولیت‌های قانونی دارد. در ادامه، به بررسی این تفاوت‌ها در حقوق کیفری ایران می‌پردازیم.
تصادف عمدی با عابر پیاده
تصادف عمدی زمانی است که راننده با قصد و نیت قبلی به عابر پیاده برخورد می‌کند. در این حالت:
- نوع جرم: جنایت عمدی محسوب می‌شود.
- مجازات: در صورت فوت عابر، راننده ممکن است به قصاص محکوم شود. در صورت جرح، مجازات قصاص عضو یا دیه و حبس تعزیری در نظر گرفته می‌شود.
- مسئولیت بیمه: بیمه شخص ثالث در تصادف‌های عمدی تعهدی به پرداخت خسارت ندارد.
تصادف غیرعمدی با عابر پیاده
تصادف با عابر پیاده غیرعمدی زمانی رخ می‌دهد که راننده بدون قصد قبلی، به دلیل بی‌احتیاطی، بی‌مبالاتی یا عدم رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی با عابر برخورد می‌کند. در این حالت:
- نوع جرم: جنایت غیرعمدی محسوب می‌شود.
- مجازات: مطابق ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی، در صورت فوت عابر، راننده به ۶ ماه تا ۳ سال حبس و پرداخت دیه محکوم می‌شود.
- مسئولیت بیمه: بیمه شخص ثالث موظف به پرداخت خسارت‌های بدنی به زیان‌دیدگان است.
دادگاه با بررسی شواهد، نیت راننده و تشخیص عمد یا غیرعمد را تعیین می‌کند. در برخی موارد، رفتار عابر پیاده نیز می‌تواند در وقوع حادثه موثر باشد و مسئولیت‌هایی برای وی ایجاد کند. در تصادف‌های عمدی، علاوه بر مجازات‌های اصلی، ممکن است مجازات‌های تکمیلی مانند محرومیت از رانندگی نیز اعمال شود. تفاوت بین تصادف عمدی و غیرعمدی با عابر پیاده در نیت راننده و شرایط وقوع حادثه نهفته است که تاثیر مستقیمی بر مسئولیت‌های کیفری و مدنی وی دارد.
اگر عابر از محل خط‌کشی عبور نکند چه می‌شود؟
عابران پیاده برای عبور از عرض خیابان، موظف به استفاده از گذرگاه‌های مشخص‌شده مانند خط‌کشی‌های عابر پیاده، پل‌های هوایی یا زیرزمینی هستند. در صورت عدم رعایت این موارد و وقوع تصادف، مسئولیت‌ها در تصادف با عابر پیاده به شرح زیر تعیین می‌شود.
- مسئولیت عابر پیاده: مطابق ماده ۲۱۵ آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی، عابران پیاده در محل‌هایی که پیاده‌رو وجود دارد، موظف به عدم عبور و مرور از سطح سواره‌رو هستند. ضمنا برای گذشتن از عرض راه باید تنها از گذرگاه‌های پیاده، پل‌های هوایی و گذرگاه‌های زیرزمینی مجاز عبور کنند. در صورت عدم رعایت این موارد و وقوع تصادف، اگر راننده مقررات را رعایت کرده باشد و قادر به کنترل وسیله نقلیه نباشد، مسئولیتی بر عهده نخواهد داشت.
- مسئولیت راننده: رانندگان هم باید در نزدیکی گذرگاه‌های عابر پیاده و مناطق مسکونی با احتیاط بیشتری رانندگی کنند. در صورت وقوع تصادف، اگر راننده سرعت مجاز را رعایت کرده و قوانین را نقض نکرده باشد، ممکن است مسئولیتی نداشته باشد.
- پرداخت دیه و نقش بیمه: حتی اگر عابر پیاده مقصر شناخته شود، بیمه شخص ثالث موظف به پرداخت دیه یا هزینه‌های درمانی است. در صورت نداشتن بیمه، صندوق تامین خسارت‌های بدنی این مسئولیت را بر عهده می‌گیرد.
هزینه دیه در سال ۱۴۰۴
بر اساس اعلام قوه قضاییه، مبلغ دیه کامل انسان در سال ۱۴۰۴ به شرح زیر است:
- ماه‌های عادی: ۱ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان
- ماه‌های حرام: ۲ میلیارد و ۱۳۳ میلیون تومان
ماه‌های حرام شامل رجب، ذی‌القعده، ذی‌الحجه و محرم هستند که مبلغ دیه در این ماه‌ها به میزان یک‌سوم افزایش می‌یابد.
آیا بیمه بدنه هم در این تصادف‌ها کمک می‌کند؟
بیمه بدنه می‌تواند در تصادف با عابر پیاده مفید باشد، اما نقش آن متفاوت از بیمه شخص ثالث است.
- بیمه شخص ثالث: این بیمه اجباری است و خسارات جانی و مالی وارد شده به اشخاص ثالث از جمله عابران پیاده را پوشش می‌دهد. حتی اگر عابر پیاده مقصر باشد، بیمه شخص ثالث موظف به پرداخت دیه یا هزینه‌های درمانی است.
- بیمه بدنه: این بیمه اختیاری است و خسارات وارد شده به خودروی شما را در صورت وقوع حوادثی مانند تصادف، سرقت، آتش‌سوزی و بلایای طبیعی پوشش می‌دهد.
نقش بیمه بدنه در تصادف با عابر پیاده
اگر خودروی شما در تصادف با عابر پیاده آسیب ببیند، بیمه بدنه می‌تواند خسارات وارده به خودرو را جبران کند. این موضوع به‌ویژه زمانی اهمیت دارد که خسارت وارده به خودرو بیش از سقف تعهدات بیمه شخص ثالث باشد. ضمنا عابر پیاده مقصر شناخته شود و بیمه شخص ثالث خسارت وارده به خودرو را پوشش ندهد. در این موارد، بیمه بدنه می‌تواند هزینه‌های تعمیر یا جبران خسارت خودرو را بر عهده بگیرد.
برای استفاده از بیمه بدنه، باید حادثه را به شرکت بیمه گزارش دهید و مدارک لازم را ارائه کنید. استفاده از بیمه بدنه ممکن است بر تخفیف‌های عدم خسارت در سال‌های آینده تاثیر بگذارد. ضمنا برخی از بیمه‌های بدنه پوشش‌های اضافی مانند خسارت‌های ناشی از بلایای طبیعی یا سرقت را هم ارائه می‌دهند.
جمع بندی
تصادف با عابر پیاده ممکن است بسته به شرایط حادثه منجر به مجازات‌هایی از جمله حبس، پرداخت دیه یا تعلیق گواهینامه شود. اگر راننده مقررات را رعایت نکرده باشد یا حادثه در اثر بی‌احتیاطی، سرعت غیرمجاز یا خواب‌آلودگی رخ دهد، مسئولیت کیفری و حتی زندان محتمل است. با این حال، در صورتی که عابر پیاده در مکان غیرمجاز یا به طور ناگهانی وارد مسیر شود و راننده امکان پیشگیری نداشته باشد، معمولا مسئولیتی متوجه وی نخواهد بود. بیمه شخص ثالث نیز در بسیاری از موارد، هزینه‌های مالی ناشی از این نوع حوادث را جبران می‌کند.
سوالات متداول
۱) آیا در همه تصادف ها با عابر پیاده راننده زندانی می شود؟
خیر، اگر راننده قوانین را رعایت کند و عابر مقصر باشد، معمولا راننده زندانی نمی‌شود.
۲) اگر عابر در محل تردد غیرمجاز تصادف کند، باز هم راننده مقصر است؟
در این حالت ممکن است عابر پیاده مقصر شناخته شود، اما راننده باید بتواند بی‌گناهی خود را ثابت کند.
۳) دیه عابر پیاده را چه کسی پرداخت می کند؟
در اکثر موارد، شرکت بیمه‌گر شخص ثالث راننده موظف به پرداخت دیه عابر پیاده است.
۴) آیا در صورت تصادف عمدی، بیمه خسارت را پرداخت می‌کند؟
خیر، بیمه شخص ثالث تنها حوادث غیرعمد را پوشش می‌دهد؛ در تصادف عمدی، راننده مسئول مستقیم است.
۵) در صورت فوت عابر، چه روندی طی می‌شود؟
پلیس گزارش تهیه می‌کند و پرونده به دادگاه ارجاع می‌دهد، قاضی هم با بررسی مدارک، حکم دیه، حبس یا تبرئه را صادر خواهد کرد.
